10.1. Twierdzenia strukturalne 2
Na zakończenie wykładu pokażemy zastosowanie teorii dualności do opisu wielościanów. Zacznijmy od dualnego opisu stożków.
Lemat 10.1
Niech α1,α2,…,αt będą wektorami. Wówczas zbiór S=∑i=1triαi|ri≥0 jest wielościanem.
Niech dimS=n. Dzięki twierdzeniu 2.4 bez zmniejszenia ogólności możemy przyjąć, że S⊂Rn.
Wybieramy wszystkie wektory γ∈Rn
spełniające warunki:
1) ∀1≤i≤tαi∙γ≤0.
2) Istnieje n-1 liniowo niezależnych wektorów
αi1,αi2,…,αin-1 w zbiorze
α1,α2,…,αt , takich że ∀1≤j<nαij∙γ=0.
3) γ∙γ=1
Warunki 2) i 3) wymuszają skończoną liczbę wektorów γ.
Niech W=⋂γHγ, gdzie
Hγ=x∈Rn|x∙γ≤0. Pokażemy teraz, że S=W.
Z warunku 1) wynika inkluzja S⊂W.
Niech b∉S. Badamy zadanie
Maxx0=b∙x
∀1≤i≤tαi∙x≤0.
Ponieważ wektory αi rozpinają przestrzeń Rn więc obszar dopuszczalny jest wielościanem o jedynym wierzchołku
p=θ. Warunek b∉S oznacza, na mocy twierdzenia o dualności, twierdzenie 8.4, że p nie jest punktem
optymalnym tego zadania. Zatem istnieje krawędź poprawiająca.
Niech γ będzie unormowanym wektorem kierunkowym tej
krawędzi. Wówczas:
1) γ∈W implikuje ∀1≤i≤tαi∙γ≤0.
2) γ jest wektorem krawędzi więc istnieje n-1 liniowo
niezależnych półprzestrzeni opisujących - wektorów
αi1,αi2,…,αin-1 w zbiorze
α1,α2,…,αt, takich że ∀1≤j<nαij∙γ=0.
3) γ∙γ=1.
Dodatkowo γ∙b≥0 więc b∉Hγ a zatem również b∉W.
Wykazaliśmy, że S=W jest wielościanem.
∎
Lemat ten można sformułować jako: ”Każdy wypukły i skończenie generowany stożek jest wielościanem”.
Pewna odmiana powyższego lematu jest nazywana ”Fundamentalnym twierdzeniem o nierównościach liniowych” i pochodzi z prac
Farkasa [1894, 1898], Minkowskiego [1896], Karatheodoryego [1911] i Weyla [1935].
Twierdzenie 10.1 (Fundamentalne twierdzeniem o nierównościach liniowych)
Niech α1,α2,…,αt i β będą wektorami z przestrzeni Rn. Wówczas albo:
I) β jest nieujemną kombinacją liniową liniowo niezależnych wektorów z α1,α2,…,αt.
albo
II) Istnieje hiperprzestrzeń V=x∈Rn|γ∙x=0, zawierająca
m-1 liniowo niezależnych wektorów z α1,α2,…,αt takich,
że γ∙β<0 i
γ∙α1≥0,γ∙α2≥0,…,γ∙αt≥0,
gdzie m=dimlinα1,α2,…,αt,β.
Algorytm szukania hiperprzestrzeni.
Krok 1.
Jeżeli β∉linα1,α2,…,αt to jako V można wziąć dowolną hiperprzestrzeń
zawierającą linα1,α2,…,αt i nie zawierającą β.
Krok 2.
Przyjmijmy, że Rn=linα1,α2,…,αt. Wybieramy dowolny liniowo niezależny podzbiór
D=αi1,αi2,…,αin z wektorów α1,α2,…,αt.
Następnie wykonujemy następującą iterację:
i) Zapisujemy
β=∑j=1naijαij. Jeżeli
ai1,ai2,…,ain≥0 to stop jesteśmy w przypadku I).
ii) W przeciwnym przypadku wybieramy najmniejszy indeks h spośród i1,i2,…,in taki,
że ah<0.
Następnie budujemy hiperprzestrzeń H=x|γ∙x=0=linD∖αh,
gdzie γ
tak normalizujemy by γ∙αh=1. (Wtedy γ∙β=ah<0).
iii) Jeżeli γ∙α1≥0,γ∙α2≥0,…,γ∙αt≥0 jesteśmy w przypadku II).
iv) W przeciwnym przypadku wybieramy najmniejszy indeks s taki, że γ∙αs<0.
Teraz zamieniamy zbiór D na D∖αh∪αs i powtarzamy iterację.
Dowód poprawności i skończoności algorytmu.
Przyjmijmy oznaczenia:
Di zbiór wektorów używanych w i-tej iteracji.
Jeżeli proces nie kończy się to, wobec skończoności zbioru wektorów α, dla pewnych k<l otrzymamy
Dk=Dl.
Niech r będzie największym indeksem, takim, że wektor αr jest dodawany przy pewnej
iteracji Dq a wyrzucany przy iteracji Dp. (k≤q≤l, k≤p≤l). Niech
Dp=αi1,αi2,…,αin i
β=∑j=1naijαij.
Zaczynamy q-tą iterację:
ii) Ponieważ nie jesteśmy w przypadku I) wybieramy najmniejszy indeks h spośród i1,i2,…,in taki, że ah<0.
Następnie budujemy hiperprzestrzeń H=x|γ∙x=0=linD∖αh, gdzie γ
tak normalizujemy by γ∙αh=1. Ponieważ αh jest kiedyś
dodawany więc h<r. Otrzymujemy γ∙β=ah<0.
iv) Teraz r jest najmniejszym indeksem takim, że γ∙αr<0. Czyli
i<r⇒γ∙αi≥0
Reasumując 0>γ∙β=γ∙∑j=1naijαij=∑j=1naijγ∙αij≥0 gdyż:
ij<r⇒γ∙αij≥0 oraz aij≥0,
ar<0 i γ∙ar<0,
ij>r⇒γ∙αij=0 bo αij∈Dp∩Dq z wyboru r.
Otrzymaliśmy sprzeczność.
∎
Powyższy dowód poprawności i skończoności algorytmu można znaleźć w [12] Twierdzenie 7.1.
Z fundamentalnego twierdzenia można łatwo wyprowadzić lemat Farkasa, twierdzenia o dualności i twierdzenia strukturalne.
Twierdzenie 10.2
Każdy podzbiór Rn postaci
S=∑i=1tripi+∑j=1ksjαj|∑i=1tri=1,ri≥0,sj≥0 jest
wielościanem.
Bez zmniejszenia ogólności możemy przyjąć, że dimS=n.
Niech pi¯=1,pi∈Rn+1 oraz
αj¯=0,αj∈Rn+1. Tworzymy stożek
S¯={θ+∑i=1tripi¯+∑j=1ksjαj¯;ri≥0,sj≥0}. Niech H={(x0,x1,…,xn)∈Rn+1;x0=1}. Wtedy S≈S¯∩H. Ponadto dimS¯=dimS+1=n+1. Na mocy poprzedniego lematu
stożek S¯ jest wielościanem więc S też jest
wielościanem.
∎
Twierdzenie 10.3
Niech W⊂Rn będzie wielościanem z wierzchołkiem. Niech
p1,p2,…,pt będzie zbiorem wszystkich wierzchołków
W, oraz α1,α2,…,αk będzie zbiorem
wszystkich krawędzi nieskończonych W
S=∑i=1tripi+∑j=1ksjαj|∑i=1tri=1,ri≥0,sj≥0
Wtedy S=W
1) S⊂W
Niech p=∑i=1tripi wtedy p∈W, bo W jest
wypukły.
Ponieważ każda krawędź zawiera wierzchołek więc ∀j∃i∀tpi+tαj∈W.
Zatem
∀t∀pipi+tβ∈W
Na mocy poprzedniego lematu
β=∑j=1ksjαj jest wektorem takim,
że ∀tp+tβ∈W Co daje tezę.
2) W⊂S:
Przypuśćmy, że W≠S i będziemy dochodzić sprzeczności.
Niech q∈W∖S.
S jako wielościan jest zbiorem wypukłym i domkniętym.
Istnieje taka półprzestrzeń H, że q∈H i S∩H≠∅.
W∩H jest wielościanem zawartym w W, zatem istnieje
wierzchołek p wielościanu H∩W. p nie jest wierzchołkiem
W, bo S zawierał wszystkie wierzchołki (a nawet krawędzie).
p leży na brzegach n liniowo niezależnych półprzestrzeni
opisujących W∩H, więc leży na brzegach n-1 półprzestrzeni
opisujących W. Stąd p leży na krawędzi W
- sprzeczność.
∎
Twierdzenie 10.4
Jeżeli W jest wielościanem, różnym od zbioru pustego, to istnieją takie punkty p1,p2,…,pt oraz wektory α1,α2,…,αk,
że W=∑i=1tripi+∑j=1ksjαj|∑i=1tri=1∧ri≥0∧sj≥0.
Niech p będzie punktem wielościanu W. Definiujemy zbiór wektorów
.
Zauważmy, że V jest przestrzenią liniową. Wprost z definicji wynika własność α∈V⇒rα∈V. Dodatkowo z własności wielościanów mamy
A więc dla α,β∈V zachodzi p+α+β=p+α+β∈W.
Podsumowując
Niech S=W∩p+V⊥ będzie wielościanem powstałym z przecięcia W z podprzestrzenią prostopadłą do V. Zbiór S jest niepusty bo zawiera punkt p ale nie zawiera prostej. Zatem S ma wierzchołek i na mocy poprzedniego twierdzenia istnieją takie punkty p1,p2,…,pt oraz wektory α1,α2,…,αk,
że S=∑i=1tripi+∑j=1ksjαj|∑i=1tri=1∧ri≥0∧sj≥0.
A stąd W=∑i=1tripi+∑j=1ksjαj+∑z=1mazβz+∑z=1mbz-βz,
gdzie
∑i=1tri=1∧ri≥0∧sj≥0,∧az≥0,∧bz≥0, oraz wektory β1,β2,…,βm tworzą bazę przestrzeni V.
∎
Definicja 10.1
Niech p1,p2,…,pt będzie zbiorem punktów z przestrzeni
Rn. Wielościanem klasycznym w Rn nazywamy zbiór:
S=Convp1,p2,…,pt=∑i=1tripi|∑i=1tri=1∧ri≥0
Twierdzenie 10.5
Niech ∅≠W będzie wielościanem w Rn z
wierzchołkiem. Wtedy równoważne są warunki:
1) W jest wielościanem klasycznym.
2) W jest ograniczony (tzn. ∃p∃rK(p,r)⊃W).
3) W nie ma krawędzi nieskończonych.
3)⇒1) - wynika z poprzedniego twierdzenia
1)⇒2) - oczywiste
2)⇒3) - oczywiste.
∎
Metody dowodu i część idei pochodzi z następujących twierdzeń Karatheodory'ego (oryginalnie po grecku - Kαραθϵδωρη, po angielsku - Carathéodory )
Twierdzenie 10.6
Niech q będzie punktem n- wymiarowego stożka
S=p+∑j=1ksjαj|sj≥0
wówczas można przedstawić jako sumę punktu p i co najwyżej n wektorów.
Twierdzenie 10.7
Niech q będzie nieujemnym rozwiązaniem układu t równań liniowych o n zmiennych AX=b. Wówczas z macierzy A można wybrać takie liniowo niezależne kolumny ki1,ki2,…,kit, że układ ki1,ki2,…,kitX=b też ma nieujemne rozwiązanie. ( istnieje niezerowe rozwiązanie bazowe układu AX=b.)
Twierdzenie 10.8
Niech q będzie punktem n- wymiarowego wielościanu
W=∑i=1tripi+∑j=1ksjαj|∑i=1tri=1,ri≥0,sj≥0.
Wówczas q jest kombinacją wypukłą co najwyżej n+1 punktów i wektorów rozpinających ten wielościan.
Ćwiczenie 10.1
Niech X=2,5,-2,3,1,3,3,7,1,2. Wiedząc, że
punkt
1,4∈ConvX , 1,4=152,5+15-2,3+151,3+153,7+151,2. Przedstaw
1,4 punkt jako kombinację wypukłą trzech punktów ze zbioru
X.
Ćwiczenie 10.2
Niech X=1,3,3,5,5,4 zaś Y=1,1,2,1
Wiedząc, że punkt 1,4=131,3+133,5+135,4+1,2+1,1∈ConvX+StY , przedstaw 1,4 punkt jako
kombinację wypukłą trzech elementów ze zbioru X∪Y. ( StY=a1,2+b1,1|a,b≥0).
Ćwiczenie 10.3
Wiedząc, że punkt p=1,1,1,1,1 jest dopuszczalnym rozwiązaniem
układu Ax=b, gdzie A=111122-21015-62-12 i b=622 znajdź wszystkie bazowe rozwiązania dopuszczalne.
Uzasadnij, że otrzymane punkty leżą na jednej płaszczyźnie ale nie
są współliniowe -( są wierzchołkami czworokąta).
Przedstaw p=1,1,1,1,1 jako kombinację wypukłą trzech z
otrzymanych punktów.