Zagadnienia

12. Gry Koalicyjne II

12.1. Wartość Shapley'a

Uwaga 12.1

Ponieważ rdzeń może być pusty, ”nieintuicyjny”, lub np. składać się z continuum podziałów, więc należy szukać innej koncepcji ”rozwiązania” gry.

Dla GK N,v definiujemy

Definicja 12.1 (Wartość Shapley'a)

Wartość Shapley'a ϕv GK N,v jest to wektor n liczb rzeczywistych

ϕv=ϕ1v,,ϕnv

spełniających aksjomaty:

a1. Racjonalność grupowa (efektywność): iNϕiv=vN.

Wektor wypłat ϕv jest alokacją.

a2. Symetria: Jeżeli vSi=vSj dla każdej koalicji S:iS,jS, to ϕiv=ϕjv.

Jeżeli v jest symetryczna względem graczy i,j to ich wartości Shapley'a (patrz 12.2) są jednakowe.

a3. Gracz nieistotny: Jeżeli vS=vSi dla każdej koalicji S, to ϕiv=0.

Jeżeli gracz nie pomaga ani nie szkodzi żadnej koalicji to jego wartość Shapley'a jest zero.

a4. Addytywność: Jeżeli u,v są funkcjami charakterystycznymi, to ϕiu+v=ϕiu+ϕiv,i=1,,n, gdzie u+vS:=uS+vSSN.

Jest to najsilniejsze założenie: wartość dwóch gier rozgrywanych ”łącznie” jest równa sumie wartości gier rozgrywanych ”oddzielnie” (u+v jest także funkcją charakterystyczną !).

Wartość Shapley'a jest imputacją. Daje ona ważny w zastosowaniach ”sprawiedliwy” podział wypłat wielkiej koalicji.

Definicja 12.2

Wartość Shapley'a gracza i jest to współrzędna ϕiv wartości Shapley'a GK <N,v>. opisuje wartość, siłę gracza w GK <N,v>.

Twierdzenie (ważne) 12.1

Istnieje dokładnie jedna wartość Shapley'a GK <N,v>.

Szkic dowodu: wpierw pokażemy że wartość Shapley'a ϕv, jeżeli istnieje, jest dana wzorem:

ϕiv=S:iScS/S,i=1,,n,

gdzie cS są JEDNOZNACZNIE wyznaczonymi stałymi. Następnie znajdziemy szczególną wartość Shapleya

ϕ¯iv=S:iSc¯SS,i=1,,n,

z explicite wyznaczonymi stałymi c¯S. Ponieważ cS są jednoznaczne, więc cS=c¯SSN, a zatem ϕivϕ¯iv,i=1,n, tzn. każda wartość Shapleya jest dana za pomoca powyższego wzoru, a więc jest dokładnie jedna. Wykażemy wpierw

Lemat 12.1

Wartość Shapley'a jest dana wzorem

ϕiv=iScSS,i=1,,n,

gdzie cS są wyznaczone JEDNOZNACZNIE wzorem rekurencyjnym (12.6) poniżej.

Rozważmy dowolną koalicję SN. Definiujemy funkcję charakterystyczną

wST=1jeżeliST0wpp. (12.1)

Rozważamy GK <N,wS> (primitive game).

Fakt 1: W GK <N,wS> gracze spoza S sa nieistotni:

iSϕiwS=0

Wykażemy, że

TN:iTwST=wSTi. (12.2)

Na mocy aksjomatu a3, napisanego dla ST i vwS będzie to oznaczało że ϕiwS=0.

Wzór (12.2) zachodzi gdyż:

Jeśli TS, to wST=1, a więc tym bardziej wSTi=1.

Jeśli TS, to są możliwe 3 przypadki:

ST=T,ST=,TST.

W każdym z nich wST=0=wSTi, co dowodzi (12.2).

Fakt 2: W GK <N,wS> ”gracze z S są wymienialni” (interchangeable):

i,jSϕiwS=ϕjwS

Weźmy dowolną koalicję T dla której iT,jT. Dla tych i,j stosujemy wzór (12.2): wST=wSTi=wSTj. Z aksjomatu symetrii a2 otrzymujemy ϕiwS=ϕjwS.

Fakt 3: Dla GK <N,wS> zachodzi

iNϕiwS=wSN=1.

Pierwsza równość to aksjomat a1, druga wynika z definicji wS.

Fakt 4: Dla GK <N,wS> zachodzi

ϕiwS=1SdlaiS.

iNϕiwS=1=iSϕiwS+iSϕiwS=SϕiwS+0. Pierwsza równość to Fakt 3, trzecia to Fakt 2 i Fakt 1. Dzieląc otrzymujemy tezę.

Wniosek 12.1
ϕiwS=1S,gdyiS0,gdyiS, (12.3)

gdzie 0 wynika z Faktu 1.

Wniosek 12.2
ϕicwS=cS,gdyiS0,gdyiS, (12.4)

gdyż cwS też jest funkcją charakterystyczną.

Fakt 5: W dowolnej GK <N,v> jej funkcję charakterystyczną v można przedstawić w postaci

v=SNcSwS, (12.5)

gdzie cS - JEDNOZNACZNIE wyznaczone stałe.

Definiujemy c:=0, a dalsze stałe indukcyjnie (wpierw dla koalicji singlowych etc.):

cS:=vS-TS,TScT (12.6)

Dla każdej koalicji SN zachodzi

TNcTwTS=TScTwTS+TScTwTS=TScT1=TS,TScT+cS=vS,

gdzie druga równość wynika z definicji wT (wT=0 dla TS, wT=1 dla TS), czwarta to definicja cT.

Fakt 6: Dla GK <N,v> wartość Shapley'a ϕv=ϕ1v,,ϕnv musi być postaci (jeśli istnieje)

ϕiv=S:iScSS,i=1,,n.
ϕiv=ϕiScSwS=SϕicSwS=S:iSϕicSwS+S:iSϕicSwS=S:iScSS.

Pierwsza równość wynika z Faktu 5, druga z aksjomatu a4, czwarta z Wniosku 12.2. Kończy to dowód Faktu 6, a więc i Lematu 12.1.

Definicja 12.3

Wyrażenie ΔiS:=vS-vS\i jest to wkład marginalny gracza i do koalicji S:iS.

Lemat 12.2

Wartość Shapley'a jest dana wzorem

ϕiv=1n!S:iSS-1!n-S!ΔiSi=1,n. (12.7)

Sprawdzimy że ϕv=ϕ1v,,ϕnv jest wartością Shapley'a, tzn. spełnia aksjomaty a1-a4.

a4:

ϕiu+v=u+vS-u+vS\i=
=[u(S)-u(S\{i})]+[v(S)-v(S\{i})]=ϕi(u)+ϕi(v).

a3: Mamy wykazać:

SN:iSzachodzi implikacjavS=vSiϕiv=0.

Zdefiniujmy T:=Si. Mamy z założenia vS=vSi, czyli vT\i=vTT:iT. Tak więc dla każdej koalicji T:iT i–ty składnik sumy we wzorze (12.7) jest równy 0.

a2: Mamy wykazać: Jeżeli vTi=vTj dla każdej koalicji T nie zawierającej i,j, to ϕiv=ϕjv.

Ustalmy gracza i. We wzorze (12.7) sumowanie jest po wszystkich koalicjach S dla których iS. Dla takich S zdefiniujmy T:=S\i. Mamy iT, S=T+1, oraz

ϕiv=S:iST!n-T-1!vTi-vT=
=T:iT|T|!(n-|T|-1)![v(T{i})-v(T)]=
=TNT!n-T-1!vTi-vT.

Analogiczny wzór otrzymujemy dla ϕjv i korzystamy z założenia vTi=vTj.

a1: Wynika z nastepującej interpretacji wzoru na vN. Niech gracze dochodzą do wielkiej koalicji jeden po drugim. Rozważmy wszystkie możliwe sposoby czyli wszystkie permutacje n graczy i załóżmy że każda zachodzi z jednakowym prawdopodobieństwem 1/n!. Wkład gracza i do koalicji S:iS wynosi vS-vS\i Przy każdej realizacji i1,,in kolejności wchodzenia do wielkiej koalicji mamy [utożsamiamy vivi itp.]:

vN=vi1+vi1i2-vi1++vN-vi1in-1. (12.9)

Niech Zk są zmiennymi losowymi (bo koalicje są tworzone losowo) których wartości

Zk:=vi1ik-vi1ik-1,k=2,n,Z1:=vi1

dają wkład gracza wchodzącego do koalicji i1,,ik-1 graczy.

Piszemy n! razy wyrażenie na vN, dla wszystkich permutacji graczy, czyli wszystkich sposobów formowania się wielkiej koalicji, sumujemy i dzielimy przez n!. Lewa strona otrzymanego wyrażenia to vN. Prawa strona jest równa iNϕiv. Tak więc vN=iNϕiv, co kończy dowód Lematu (12.2).

Przykładowo: dla N=1,2,3:

vN=vi1+vi1i2-vi1+vN-vi1i2.

Piszemy odpowiednie wzory dla wszystkich permutacji 1,2,3:

vN=v1+v12-v1+vN-v12,
vN=v1+v13-v1+vN-v13,
vN=v2+v21-v2+vN-v21,
vN=v2+v23-v2+vN-v23,
vN=v3+v31-v3+vN-v31,
vN=v3+v32-v3+vN-v32,

i dodajemy, otrzymujemy tezę.

Wcześniej pokazaliśmy (Fakt 6) że każda wartość Shapley'a (jeżeli istnieje) jest postaci

ϕiv=SN,S:iScSS,i=1,,n,

z jednoznacznie (indukcyjnie) wyznaczonymi stałymi cS. Wzór 12.7 także daje cS. Wartość Shapley'a jest więc wyznaczona jednoznacznie, co kończy dowód Twierdzenia.

Uwaga 12.2

W dowodzie nie zakładaliśmy superaddytywności v.

Uwaga 12.3

Każdą współrzędną wartości Shapley'a można wyrazić jako unormowaną sumę wkładów marginalnych: ϕiv=1n!RΔiSiR, gdzie sumujemy po wszystkich permutacjach R zbioru N graczy, SiR oznacza zbiór graczy poprzedzających gracza i w permutacji R wraz z graczem i.

Wzór (12.7) ma nastepującą interpretację: ϕiv jest to wartość oczekiwana wkładu gracza i do koalicji do której nie należy (do której dołącza), przy założeniu że wszystkie permutacje graczy w procesie formowania się wielkiej koalicji są jednakowo prawdopodobne (inaczej mówniąc, że proces formowania się wielkiej koalicji jest losowy).

Uwaga 12.4

Wartość Shapley'a superaddytywnej GK jest indywidualnie racjonalna. Wartość Shapley'a nie superaddytywnej GK nie musi być indywidualnie racjonalna, patrz Cwiczenie 12.15.

Relację między rdzeniem GK a jej wartością Shapley'a daje

Twierdzenie 12.2 (Ichiishi)

Jeśli GK z (niepustym) rdzeniem C ma własność rosnących wkładów:

S,T,i:(TS,iT)v(T)-v(T\i)v(S)-v(S\i)),

to wartość Shapley'a ϕC. Tak więc dla takich gier (por. gry wypukłe) rdzeń jest niepusty.

12.2. Indeks siły Shapley'a–Shubika

(Shapley–Shubik Power Index) Indeks siły Shapley'a–Shubika jest miarą siły graczy w ważnej klasie tzw. gier głosowania, w których proponoway kontrakt, decyzja, kandydat jest albo zaakceptowany albo odrzucony. Koalicje które są w stanie przegłosować dane propozycje są nazywane wygrywającymi, pozostale–przegrywającymi. Przyjmujemy że wartość zwycięskiej koalicji wynosi 1, przegrywającej 0.

Definicja 12.4

Gra Prosta (Simple Game). GK jest prosta jeżeli S2NvS0,1.

W grach prostych jeżeli vS=0 to S nazywa się koalicją przegrywającą, jeżeli vS=1–wygrywającą.

Wniosek 12.4

W grach prostych dowolny podzbiór (nadzbiór) koalicji przegrywającej (wygrywającej) jest przegrywający (wygrywający).

Przykład 12.3

Gra na jednomyślność (The unanimity game)

vS=1,gdyS=N0,wpp. (12.10)
Przykład 12.4 (Gra na większość)
vS=1,gdyS>n/20,wpp. (12.11)

Na przykład dla n=3 jedynie singletony i koalicja pusta są przegrywające.

Przykład 12.5

Gra głosowania ważonego (The weighted voting game)

vS=1,gdyiSwi>q,0,wpp. (12.12)

gdzie wi,i=1,n sa nieujemnymi wagami, q>0 (quota). Dla q=1/2iNwi grę nazywamy grą głosowania ważonego większościowego (the weighted majority voting game). Dla wi=1n q=12; vS=1S>12.

Uwaga 12.5

Dla gier prostych wzór (12.7) upraszcza się, gdyż różnica vS-vS\i ma wartość 0 lub 1.

Definicja 12.6

Jeżeli iS, vS\i=0, oraz vS=1 to i jest graczem krytycznym (critical player, swing voter) koalicji S.

Licząc wartość Shapley'a gier prostych sumujemy w (12.7) jedynie po takich S dla których gracz i jest krytyczny. Otrzymujemy tzw. Indeks Siły Shapley'a–Shubika:

ϕiv=1n!S:ikrytycznySS-1!n-S!i=1,n. (12.13)

Indeks siły Shapleya-Shubika jest to wektor, którego współrzędne dają ułamek układów, w których dany głosujący (gracz) jest graczem krytycznym, czyli tym po przyłączeniu którego koalicja jest wygrywająca.

Przykład 12.6 (Gra prosta: głosowanie (patrz [36])A simple voting game)

6;4,3,2,1: koalicja wygrywająca potrzebuje conajmniej 6 głosów, gracz A dostarcza 4 głosy, B 3, C 2, D 1 głos. Koalicje wygrywające to AB, AC, ABC, ABD, ACD, BCD, ABCD. A jest graczem krytycznym w 5 koalicjach, B i C w 3, D w jednej, więc indeks Banzhafa wynosi 5/12,3/12,3/12,1/12.

Przykład 12.7

Wartość Shapley'a dla gry Właściciel–Pracownicy dla p=2 pracowników

ϕ1v=1/62!1!f2-f1+1!1!f1=1/62f2-f1.

Przyjmujemy normalizację f2=1,f1=α0,1, otrzymując

ϕ1=ϕ2=1/62-α,ϕ0=f2-ϕ1-ϕ2=1/31+α.

Gdy drugi pracownik wnosi coraz mniejszy marginalny wkład do wielkiej koalicji, czyli dla f1f2, wartość Shapley'a właściciela: ϕ0 rośnie do 2/3.

Przykład 12.8

Wartość Shapley'a dla gry Rekawiczki dla n lewych i n+1 prawych rękawiczek wynosi:

Dla n=1: 4/6,1/6,1/6. Dla rosnacych n sumy wartości Shapley'a dla włascicieli lewych i prawych rękawiczek zbliżają się. Suma wartości Shapley'a dla m=106,n=106+1 wynosi 0,500428 dla właścicieli lewych rękawiczek, 0,499572 dla prawych.

Oto następne przykłady pokazujące różnicę między wartością Shapley'a (indeksem siły Shapley'a–Shubika) a rdzeniem.

Przykład 12.9

Rynek z jednym sprzedawcą (1) i dwoma klientami (2,3).

v1,2,3=v1,3=v2,3=1,vS=0 dla pozostałych S. ϕv=4/6,1/6,1/6,C=1,0,0.

Przykład 12.10

Gra ważonego głosowania: 4 graczy, wagi [2,1,1,1], suma wag = 5, wygrywa większość 3. Gracz 1 jest krytyczny gdy wchodzi do koalicji jako drugi lub trzeci. Pozostali gracze są symetryczni. Wartość Shapley'a to 3/6,1/6,1/6,1/6, rdzeń jest pusty. Gracz 1 ma 40% głosów, ale jego wartość Shapley'a to połowa wartości wielkiej koalicji.

Przykład 12.11

Gra ważonego głosowania: 5 graczy, wagi [3,3,1,1,1].

Wartość Shapley'a to 9/30,9/30,4/30,4/30,4/30, rdzeń jest pusty. Tu proporcja jest odwrotna: Gracz 1 ma 33,33% głosow, jego wartość to (9/3030% wartości wielkiej koalicji.

Uwaga 12.6

Indeks siły Banzhafa (Banzhaf power index).

Istnieje szereg innych metod opisu siły graczy, wyborców. Jedną z najważniejszych jest Indeks Banzhafa. Indeks Banzhafa gracza jest wprost proporcjonalny do liczby koalicji, w których dany gracz jest wyborcą krytycznym, przy czym suma indeksów Banzhafa wszystkich graczy jest równa 1.

12.3. Zbiory stabilne

Zbiory stabilne zostały zaproponowane w monografii J. von Neumanna i O. Morgensterna [16] jako ”rozwiązanie” GK. Przystepne omówienie i przykłady mozna znależć np. w [36].

Definicja 12.7

W GK podział x przebija podział y jeżeli istnieje koalicja S t. że

iSxivSoraziSxi>yi.
Uwaga 12.7

Rdzeń GK jest to zbiór jej podziałów nieprzebijalnych (przez żadne inne podziały).

Definicja 12.8

Zbiór Π podziałów w GK jest zbiorem stabilnym tej GK jeżeli

1. xΠ,yΠ x nie przebija y.

2. zΠxΠ: x przebija z.

Twierdzenie 12.3

[Dla danej GK z rdzeniem C]

1. Każdy zbiór stabilny zawiera C

2. Jeśli C jest zbiorem stabilnym, to jest jedynym

3. Jeśli A,B są zbiorami stabilnymi, to A nie jest podzbiorem właściwym B.

Gry na ogół mają wiele zbiorów stabilnych, mogą też (dla n10) ich nie mieć.

12.4. Nukleous

Nukleous został wprowadzony jako alternatywna koncepcja ”rozwiązania” GK. Przystepne omówienie i przykłady mozna znależć np. w [36]. W szczególności zachodzi

Twierdzenie 12.4

Nukleous jest jednoelementowy.

Jeśli rdzeń jest niepusty, to nukleous należy do rdzenia.

Przykład 12.15
v(1)=v(2)=0,v(3)=1,v({1,2,3}=5,v(1,2)=3.5,v(1,3)=v(2,3)=0.

Wartość Shapley'a ϕv=25/12,25/12,10/12, a więc warunek indywidualnej racjonalności

ϕivvi

nie jest spełniony dla i=3. Koalicja 1,2 nie spełnia warunku superaddytywności.

Ćwiczenie 12.2

Znależć wartość Shapley'a 3–osobowej GK Podział 1 $, w której koalicje 2 graczy mają wartość α0,1, jednoosobowe 0, wielka 1.

Rozwiązanie. Wstawiając do wzoru Shapley'a obliczamy ϕi=1/3,i=1,2,3. Można też zgadnąć z symetrii graczy.

Ćwiczenie 12.3

Znaleźć wartości Shapleya dla Gry Bankructwo 11.5, 11.6, 11.7.

Odp. ϕ=7,12,17,6,11,19,11,11,14.

Treść automatycznie generowana z plików źródłowych LaTeXa za pomocą oprogramowania wykorzystującego LaTeXML.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Projekt współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i przez Uniwersytet Warszawski.