Terminologia:
ang. Forward Rate Agreement – FRA,
kontrakt na przyszłą stopę procentową.
Oznaczenia
oznacza początek okresu depozytowego, który jest również datą rozliczenia (ang. settlement date),
oznacza koniec okresu depozytowego,
oznacza datę ustalenia stopy referencyjnej (ang. fixing date) – to jest, zwykle dwa dni robocze przed początkiem okresu depozytowego,
oznacza wartość stopy referencyjnej zaobserwowaną na rynku w dniu ustalenia stopy - najczęściej są to 1, 3 lub 6 miesięczne stopy lokat/depozytów na rynku międzybankowym – stopy WIBOR lub LIBOR,
oznacza długość okresu depozytowego kontraktu FRA obliczoną według właściwej dla danej waluty konwencji (ACT/360 dla USD, EUR; ACT/365 dla PLN, GBP),
oznacza stopę kontraktu FRA, to jest zakontraktowaną wysokość stopy procentowej, tzw. cena kontraktu FRA,
oznacza nominał kontraktu,
Symbole używane na rynku do oznaczania kontraktu: FRAx lub FRAv (na przykład: FRA6x9, gdzie ,,6” odpowiada (6 miesięcy od dnia spot), a ,,9” to ).
Kwota rozliczenia (wypłata z kontraktu FRA) od strony nabywcy kontraktu, znana od momentu ustalenia stopy referencyjnej, płatna w dacie rozliczenia, wynosi
(3.1) |
Warto zauważyć, że kwota rozliczenia (3.1) nie jest liniową funkcją stopy , choć ta nieliniowość nie jest silna bowiem wartości iloczynu są zwykle małe w stosunku do 1.
W sensie ekonomicznym (w sensie wartości bieżącej na chwilę ) wartość kwoty rozliczenia (3.1) kontraktu FRA płatnej w chwili jest równoważna wartości rozliczenia wymiany w następującej w chwili odsetek liczonych według stopy zmiennej na odsetki liczone według stopy kontraktu , czyli kwoty
(3.2) |
Strony kontraktów FRA
Kupno FRA (długi FRA, ang. long FRA) – kupno pieniędzy (pożyczenie pieniędzy) – płacenie odsetek – płacenie stopy kontraktu FRA
Sprzedaż FRA (krótki FRA, ang. short FRA) – sprzedaż pieniędzy (ulokowanie pieniędzy) – otrzymywanie odsetek – otrzymywanie stopy kontraktu FRA
Rola kontraktów FRA
Nabywca kontraktu FRA zapewnia sobie określoną w umowie wysokość referencyjnej stopy procentowej, po której będzie mógł się finansować (pożyczyć pieniądze) przez ustalony w kontrakcie przyszły okres czasu.
Sprzedawca kontraktu FRA zapewnia sobie możliwość ulokowania po stopie kontraktu FRA swoich funduszy na ustalony w kontrakcie okres czasu.
Jak to działa? Wyjaśnimy to od strony kupującego kontrakt FRA.
Zawieramy kontrakt FRA w którym będziemy płacić ustaloną kontraktem stopę (tzn. kupujemy kontrakt FRA ze stopą ). Zawarcie kontraktu nic nas nie kosztuje.
W chwili zostaje ustalona wartość stopy rynkowej na okres od do . Przypuśćmy, że . To oznacza, że od sprzedawcy kontraktu otrzymujemy kwotę określoną w (3.1). Wówczas
kwotę lokujemy po stopie na okres od do , oraz
kwotę pożyczamy po stopie na ten sam okres.
W chwili
z lokaty dostajemy kwotę , oraz
zwracamy pożyczony kapitał i płacimy należne odsetki w wysokości .
W efekcie, po zbilansowaniu płatności, od pożyczonego kapitału płacimy odsetki po stopie . Gdy , musimy wypłacić sprzedawcy kwotę , którą w tym celu pożyczamy na rynku po stopie . Wtedy w oddajemy kwotę oraz kwotę , co znów daje nam efekt taki sam, jak w poprzednim przypadku.
Kontrakty FRA mogą być i są używane przez spekulantów. Spekulant, który przypuszcza, że stopy procentowe w przyszłości
wzrosną – kupuje kontrakt FRA,
spadną – sprzedaje kontrakt FRA,
bowiem jeśli spełnią się jego spekulacje, to zgodnie ze wzorem (3.1) zyska.
(długiej pozycji FRA, kupiony FRA)
(a) Wartość zapadłego kontraktu FRA – wartość w dacie lub po dacie ustalenia stopy referencyjnej ()
Wartość kontraktu FRA jest równa wartości zdyskontowanej do momentu wyceny ustalonej kwoty rozliczenia (3.1)
(3.3) |
(b) Wartość kontraktu przed datą ustalenia stopy referencyjnej ()
Pokażemy, że wartość w chwili niezapadłego kontraktu FRA wynosi
(3.4) |
W tym celu rozpatrzmy następującą strategię inwestycyjną, która w sposób statyczny replikuje wymianę odsetek
która (hipotetycznie) będzie miała miejsce w chwili i która ekonomicznie jest równoważna kwocie rozliczenia kontraktu FRA. Ta strategia polega na
sprzedaży w chwili obligacji zerokuponowej zapadalnej w chwili o nominale ,
kupnie w chwili obligacji zerokuponowej zapadalnej w chwili o nominale ,
zainwestowaniu w chwili kwoty (otrzymanej z zapadającej w obligacji zerokuponowej) na okres czasu od do w lokatę oprocentowaną według rynkowej stopy .
Jak łatwo sprawdzić, wartość tej strategii w chwili dana jest wzorem
Ponieważ ta strategia replikuje kwotę (hipotetycznego) rozliczenia w równoważnego rzeczywistemu rozliczeniu kontraktu FRA w chwili , to z prawa jednej ceny wynika, iż musi zachodzić równość (3.4).
W dniu zawarcia kontraktu (ang. trade date) wartość kontraktu wynosi zero. Niech oznacza chwilę zawarcia kontraktu. Stopa z jaką kontrakt został zawarty musiała być taka, by
czyli stopa ta powinna była wynosić
(3.5) |
Jak widać ze wzoru (3.5), w dniu zawarcia kontraktu (w dniu bieżącym ) stopa kontraktu FRA jest równa stopie forward dla okresu depozytowego kontraktu FRA obserwowanej w chwili
(3.6) |
gdzie, przypomnijmy, stopa spełnia warunek
(3.7) |
Inne uzasadnienie równości (3.6). Kupiony kontrakt FRA pozwala na ustalenie stopy procentowej po której będziemy mogli pożyczać pieniądze na okres czasu od do . Z drugiej strony ten sam efekt możemy uzyskać wykonując w chwili dwie transakcje: pożyczenie pieniędzy na okres czasu od do (sprzedaż obligacji zero-kuponowej o czasie zapadalności ) oraz jednoczesne ulokowanie tych pieniędzy na okres czasu od do (kupno obligacji zero-kuponowej o czasie zapadalności ) - patrz uzasadnienie definicji stopy forward (Wykład 2). Efektem tych transakcji na obligacjach zero-kuponowych jest zapewnienie sobie stopy forward na okres czasu od do przy zerowych kosztach początkowych. Ekonomicznie transakcja FRA i te dwie transakcje depozytowe dają ten sam efekt przy tych samych (zerowych) kosztach. Tak więc, musi zachodzić warunek (3.6), gdyż w przeciwnym razie moglibyśmy przeprowadzić transakcję arbitrażową.
Powyższy mechanizm opisany w celu uzasadnienia wzoru (3.6) przedstawia również sposób replikacji kontraktu FRA przy pomocy lokaty i depozytu. Kupiony FRA (płacimy stopę FRA) replikujemy pożyczeniem pieniędzy na okres czasu do chwili po stopie i ulokowaniem pożyczonych pieniędzy na depozycie do chwili po stopie . W przypadku replikacji sprzedanego kontraktu FRA postępujemy odwrotnie: pieniądze pożyczamy na okres do i robimy depozyt na okres do . W tym języku wzór na stopę kontraktu FRA możemy zapisać następująco
gdzie jest długością okresu depozytowego, który zaczyna się w dacie spot dla chwili bieżącej i kończy w ().
Wartość kontraktu FRA jest równa wartości zdyskontowanej do momentu wyceny kwoty przyszłego rozliczenia którą, obliczamy wzorem (3.1) wstawiając w nim zamiast stopy stopę forward dla okresu od do implikowaną przez strukturę stóp procentowych z chwili wyceny
(3.8) |
gdzie
(3.9) |
Dlaczego można tak postąpić? Podamy dwa uzasadnienia.
Otóż w chwili możemy bez kosztów początkowych zawrzeć kontrakt FRA na okres od do zamykający nasz oryginalny (wyceniany) kontrakt. Stopa tego zamykającego kontraktu FRA jak wiemy musi wynosić . Ekonomiczny rezultat tego zamknięcia to wymiana w chwili stopy na stopę wycenianego kontraktu FRA. Bieżąca wartość tej wymiany, która jest de facto wartością oryginalnego kontraktu FRA, wynosi zatem
(3.10) |
Korzystając ze wzoru (3.9) na stopę forward, wyrażenie po prawej stronie równości (3.10) możemy zapisać w postaci (3.8), co uzasadnia tę metodę wyceny kontraktu FRA.
Jak widać, kontrakt FRA może służyć do zabezpieczania określonych płatności odsetkowych. Jeśli mamy otrzymać płatność odsetkową za przyszły okres czasu od do zależną od stopy rynkowej , która będzie ustalona na ten okres przez rynek, możemy sprzedać kontrakt FRA na ten okres czasu ze stopą . W efekcie, możemy uważać, że bez żadnych kosztów zamieniliśmy nieznaną w chwili stopę rynkową na stopę ustaloną w .
Z powyższej analizy wynika, że wyceniając w chwili (licząc wartość bieżącą na chwilę ) przepływ pieniężny postaci
następujący w chwili ( jest stałą niezależną od ), możemy zastąpić stopę stopą forward . Wtedy wartość w chwili takiego przepływu wynosi
W szczególności, dla przepływu będącego odsetkami za okres od do
po skorzystaniu ze wzoru (3.9) na stopę forward, otrzymujemy
Jak widać ze wzoru (3.4), wycena kupionego kontraktu FRA jest identyczna jak wycena strumienia pieniężnego
w chwili ,
w chwili .
Podobnie, ze wzoru (3.10) wynika, że wycena kupionego kontraktu FRA jest identyczna jak wycena strumienia pieniężnego
w chwili ,
w chwili .
Uwaga: Powyższe przepływy pieniężne (oraz przepływy pieniężne odpowiadające wzorowi (3.8)) są jedynie przepływami syntetycznymi i w rzeczywistości żadne z tych przepływów nie występują w związku z realizacją kontraktu FRA.
Kontrakty FRA są kwotowane ze spreadem kupna – sprzedaży. Cena kupna kontraktu FRA to stopa , którą kwotujący jest skłonny ,,płacić” w tym kontrakcie. Analogicznie, cena sprzedaży kontraktu FRA to stopa , którą kwotujący jest gotów ,,otrzymywać” w tym kontrakcie. Jasne, że .
Spready kupna – sprzedaży kontraktów FRA są relatywnie małe (kilka lub kilkanaście bp), na ogół dużo mniejsze niż wynikałyby ze spreadów lokat/depozytów replikujących kontrakty FRA (patrz Zadanie 3.1). Jest to związane z różnymi poziomami ryzyka kredytowego w kontraktach FRA i w transakcjach depozytowych. Ponadto, kontrakty FRA, jako transakcje pozabilansowe, mają znacznie większą płynność niż transakcje depozytowe, które wymagają zaangażowania gotówki (są transakcjami bilansowymi).
W dniu 18 października 2004 Bank X kwotował: 3M PLN Depo – 6.65 / 6.85 oraz 6M PLN Depo – 6.80 / 6.95, oraz PLN FRA3x6 – 6.84 / 6.90 (kwotowania na bazie ACT/365). Oblicz ceny kupna / sprzedaży kontraktu FRA3x6, które wynikałyby ze stóp depozytowych. W obliczeniach przyjmij, że okres 3M ma 92 dni a 6M ma 183 dni (od dnia spot).
Dane są następujące kwotowania rynkowe: FRA3x6 – 5.00%, bon skarbowy o terminie wykupu za 3 miesiące – 98.00, oraz bon skarbowy o terminie wykupu za 6 miesięcy – 97.50. Czy przy tych danych można przeprowadzić arbitraż? W obliczeniach załóż, że okres 3 miesięczny ma 91 dni, a 6 miesięczny 182 dni.
Dane są dwie obligacje stałokuponowe, które płacą kupon co pół roku:
OS1: kupon – 5%, termin zapadalności – za 4 miesiące, cena czysta – 99,58;
OS2: kupon – 6%, termin zapadalności – za 7 miesięcy, cena czysta – 100,6.
Stopa procentowa 1M lokat/depozytów wynosi 5,50%. Kwotowanie FRA4x7 wynosi 6,00%. Czy w tej sytuacji jest możliwość przeprowadzenia arbitrażu. Jeśli tak, skonstruuj strategię arbitrażową i oblicz wartość zysku uzyskanego tą strategią.
Dane są dwie obligacje stałokuponowe, które płacą kupon co pół roku:
OS1: kupon – 6.00%, termin zapadalności – za 7 miesięcy, cena czysta – 100.50;
OS2: kupon – 6.60%, termin zapadalności – za 10 miesięcy, cena czysta – 100.57.
Stopy procentowe lokat/depozytów wynoszą: 1M – 5.50%, 4M – 5.75%. Kwotowanie kontraktu FRA7x10 wynosi 6.00%. Czy w tej sytuacji jest możliwość przeprowadzenia arbitrażu. Jeśli tak, skonstruuj i opisz strategię arbitrażową. Jaka jest wysokość zysku uzyskanego tym arbitrażem?
Dwa miesiące temu sprzedaliśmy kontrakt FRA3x6 na nominał 10 mln PLN ze stopą 6.10%. W chwili obecnej kontrakt FRA1x4 ma kwotowanie 5.90/6.05, a WIBOR 1M wynosi 5.80%. Oblicz wartość naszego kontraktu.
(a) Oblicz BPV kontaktów FRA 3x6, 3x9.
(b) Zbadaj jak BPV kontraktów FRA zmienia się wraz z upływem czasu pozostałego do wygaśnięcia (rozliczenia) kontraktu.
Pokaż, że dla nowo zawartego kontraktu (przy przesunięciu równoległym stóp procentowych w dół o 1 bp).
Wycena obligacji o zmiennym kuponie – ang. FRN – Floating Rate Note
Obligacja o zmiennym kuponie płaci kupony, które są obliczane według pewnej referencyjnej rynkowej stopy procentowej (zwykle stopy typu LIBOR).
(a) Obligacja o stałym nominale .
Kupon za okres odsetkowy płatny w chwili wynosi
gdzie jest stopą rynkową, której wartość jest ustalana na rynku na początku okresu odsetkowego (w rzeczywistości, zwykle na dwa robocze przez rozpoczęciem tego okresu). Oblicz
(i) wartość tej obligacji w chwili oraz jej cenę czystą,
(ii) wartość tej obligacji na początku okresu odsetkowego, tj. w chwili .
(b) Obligacja z amortyzowanym nominałem.
Nominał obligacji zmienia się w trakcie jej trwania według z góry określonego harmonogramu. Niech oznacza nominał obligacji w okresie odsetkowym . Kupon za okres odsetkowy płatny w chwili wynosi
przy oznaczeniach takich samych jak w punkcie (a). Prócz tego kuponu, w chwili , gdzie , obligacja zwraca część nominału odpowiadającą amortyzacji
przy czym w terminie wykupu obligacji następuje wypłata pozostałej po tych amortyzacjach ostatniej części nominału. Oblicz
(i) wartość tej obligacji w chwili oraz jej cenę czystą,
(ii) wartość tej obligacji na początku okresu odsetkowego, tj. w chwili .
Obligacja z kapitalizowanymi odsetkami o zmiennym oprocentowaniu.
Jest to obligacja, która zamiast płacić odsetki kapitalizuje je co okres odsetkowy, przy czym odsetki są obliczane według rynkowej stopy procentowej ustalanej przed rozpoczęciem każdego kolejnego okresu odsetkowego , gdzie . W terminie wykupu obligacja zwraca nominał wraz ze skapitalizowanymi odsetkami, czyli kwotę
Oblicz wartość tej obligacji w chwili , gdzie .
Wyceniając tę obligację możesz zastąpić przyszłe w stosunku do chwili wyceny stopy stopami forward obserwowanymi w . Dlaczego możemy tak postąpić? Pomyśl o serii odpowiednich kontraktów FRA, które musiał byś zawrzeć w chwili by uzasadnić podstawienie w miejsce stóp przyszłych bieżących stóp forward .
Ile wynoszą duracje obligacji opisanych w Ćwiczeniu 3.8 i Ćwiczeniu 3.9?
Rozważmy dwie obligacje.
Obligacja A: płaci stały kupon 8%, płatny co pół roku, termin wykupu przypada za 2 lata i 3 miesiące. Cena czysta tej obligacji wynosi 98, a jej duracja jest równa 1.25.
Obligacja B: płaci kupon liczony według 6M stopy rynkowej, płatny co pół roku, termin wykupu przypada za 7 lat i 3 miesiące. Stopa procentowa dla bieżącego okresu odsetkowego została ustalona w wysokości 6%. Cena czysta tej obligacji wynosi 99.
Oblicz o ile procent (w przybliżeniu) zmieni się (a) cena brudna, (b) cena czysta każdej z tych obligacji, jeżeli stopy procentowe zmienią się o +50 bp (punktów bazowych, 1 bp=0.01%). Załóż że stopy są wyrażone na bazie 30/360.
Treść automatycznie generowana z plików źródłowych LaTeXa za pomocą oprogramowania wykorzystującego LaTeXML.
strona główna | webmaster | o portalu | pomoc
© Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW, 2009-2010. Niniejsze materiały są udostępnione bezpłatnie na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i przez Uniwersytet Warszawski.